دستگاه روغن گیری با اعمال فشار به دانه‌ها، روغن موجود در آن‌ها را استخراج می‌کند. این دستگاه‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند تا حداکثر میزان روغن را از مواد بگیرند. این دستگاه‌ها معمولاً بین 30 تا 50 درصد روغن از مواد استخراج می‌کنند که هر درصد آن برای صنایع و کارگاه‌ها حائز اهمیت است. در ادامه با ما همراه باشید تا به بررسی دقیق‌تر عملکرد دستگاه روغن گیری بپردازیم.
فهرست مطالب
دستگاه روغن گیری چیست؟
دستگاه روغن گیری، با اعمال فشار و بسته به مدل آن، با اعمال حرارت یا بدون آن، روغن را از مواد گیاهی مانند دانه‌ها، آجیل‌ها و برگ گیاهان استخراج می‌کند. این فرآیند مکانیکی معمولاً بدون استفاده از مواد شیمیایی انجام می‌شود.
این دستگاه‌ها معمولاً از یک سیستم مارپیچی استفاده می‌کنند که در آن یک پیچ داخل یک محفظه با فشار بالا قرار دارد. برخی محصولات، مانند بادام زمینی، قبل از ورود به سیستم مارپیچی نیاز به پوست کندن دارند. این کار ممکن است با استفاده از نیروهای گریز از مرکز یا جریان هوا برای جدا کردن پوسته‌ها از مغزها انجام شود.
وقتی محصول وارد سیستم مارپیچی می‌شود، با حرکت درون پیچ و اعمال فشار، روغن آن‌ها استخراج می‌شود. در گونه‌ای از دستگاه‌های روغن گیری که با حرارت کار می‌کنند، با وارد کردن حرارت به دانه‌ها کمک می‌کند برخی از پروتئین‌های موجود در دانه تجزیه شده و روغن راحت‌تر جریان پیدا کند.
روغن استخراج شده را از طریق یک فیلتر عبور می‌دهند تا تمیز و صاف باشد و باقی‌مانده دانه‌های فشرده شده به صورت خمیر از دستگاه خارج می‌شوند. در نهایت، روغن در یک ظرف جداگانه جمع‌آوری می‌شود.
برای جلوگیری از اثرات منفی حرارت، برخی افراد از روش‌های پرس سرد استفاده می‌کنند که با کنترل دما و یا استفاده از سیستم‌های خاص، استخراج روغن بدون اعمال حرارت انجام می‌شود.
بیشتر بخوانید: معرفی دستگاه های روغن گیری: راهنمای انتخاب بهترین دستگاه روغن گیری برای شما
اجزای دستگاه روغن‌گیری
دستگاه‌های روغن گیری به صورت‌های مختلفی طراحی می‌شوند، اما برخی از اجزای اصلی که در بیشتر آن‌ها یافت می‌شود عبارت‌اند از:
- مخزن (Hopper): مخزن، یک ساختار فلزی است که مواد خام را به سمت پرس مارپیچی هدایت می‌کند و به عنوان ورودی اصلی دستگاه عمل می‌کند.
- پرس مارپیچی (Screw Press): پرس مارپیچی قلب تپنده دستگاه روغن گیری است. در این قسمت، محور مارپیچ درون یک محفظه استوانه‌ای می‌چرخد و مواد را تحت فشار شدید به جلو می‌راند. این حرکت باعث ایجاد اصطکاک بین مواد، محور مارپیچ و دیواره‌های محفظه می‌شود و در نتیجه روغن از مواد جدا می‌شود.
- واحد کاهش دنده (Gear Reduction Unit): واحد کاهش دنده یا جعبه‌دنده، نقش تنظیم سرعت و گشتاور موتور الکتریکی را بر عهده دارد تا دستگاه با توان و قدرت مناسب کار کند.
- صفحات یا شکاف‌ها (Slots or Screens): این صفحات یا شکاف‌ها به عنوان سطح غربالگری عمل می‌کنند و روغن را از مواد جدا می‌کنند تا روغن نشت کند، در حالی که مواد باقی‌مانده به حرکت خود در مارپیچ ادامه می‌دهند تا به یک خمیر فشرده تبدیل شده و از دستگاه خارج شوند.
- چارچوب (Frame): چارچوب فلزی، ساختار پشتیبان دستگاه است که تمامی اجزا را به هم متصل و محکم نگه می‌دارد.
علاوه بر این اجزا، در دستگاه روغن گیری قطعات کوچک‌تری نیز وجود دارد مانند مهره‌های قفل کننده، حلقه‌ها، آب‌بندها و واشرها که این اجزای بزرگ‌تر را به هم متصل کرده و عملکرد دستگاه را تضمین می‌کنند (منبع).
این قطعات معمولاً از فلزات مقاوم و مواد الاستومری ساخته شده‌اند که دوام و پایداری بالایی در شرایط سخت و پرتنش روغن‌گیری دارند.
بیشتر بخوانید: درآمد روغن گیری در منزل چقدر است؟ آیا سودآور است؟
تاریخچه توسعه دستگاه‌های روغن گیری
انسان‌ها از دیرباز به اهمیت روغن در تغذیه و مصارف مختلف پی برده‌اند. از همین رو، تلاش برای استخراج روغن از دانه‌ها و میوه‌های روغنی، به یکی از دغدغه‌های اصلی بشر تبدیل شده است (منبع).
- انسان‌ها از گذشته از ابزارهای مکانیکی مختلف از جمله دستگاه‌های پرس پیچی رومی و روش‌های چینی، برای استخراج روغن از دانه‌ها و میوه‌های روغنی استفاده کرده‌اند.
- در قرن هفدهم، دستگاه‌های پرس هلندی استامپر در اروپا رواج داشتند، تا اینکه در اوایل قرن نوزدهم، پرس‌های هیدرولیک با توانایی اعمال فشار بیشتر معرفی شدند.
- امروزه، پرس‌های مارپیچی مدرن جایگزین پرس‌های هیدرولیک شده‌اند، که با کارایی بیشتر و نیاز به نیروی کار کمتر، روغن بیشتری استخراج می‌کنند.
تاریخچه دستگاه‌ها تا به امروز
تا به امروز، ابزارهای مکانیکی مختلفی برای استخراج روغن استفاده شده‌اند. رومی‌ها دستگاه پرس پیچی را برای تولید روغن زیتون ابداع کردند و چینی‌ها از روش‌هایی استفاده می‌کردند که به تکنیک‌های مدرن امروزی شباهت داشت.
این روش‌ها شامل آسیاب کردن دانه‌ها با آسیاب‌های سنگی، گرم کردن آن‌ها در دیگ‌های باز و سپس استخراج روغن با استفاده از پرس‌های سنگی بود.
در قرن هفدهم، دستگاه پرس هلندی که استامپر (Stamper) نام داشتند، به‌طور گسترده در اروپا برای فشردن دانه‌های روغنی استفاده می‌شدند. این دستگاه‌ها تا اوایل قرن نوزدهم کاربرد داشتند تا اینکه پرس‌های هیدرولیک معرفی شدند. پرس‌های هیدرولیک به دلیل توانایی اعمال فشار بسیار بیشتر، روغن بیشتری نسبت به روش‌های قدیمی استخراج می‌کردند.
با این حال، امروزه پرس‌های مارپیچی مدرن جایگزین بسیاری از پرس‌های هیدرولیک شده‌اند. این دستگاه‌ها به صورت پیوسته عمل می‌کنند، ظرفیت بیشتری دارند، نیاز به نیروی کار کمتری دارند و معمولاً روغن بیشتری استخراج می‌کنند.
در این دستگاه‌ها، دانه‌های آسیاب شده به‌طور مداوم وارد پرس شده و با حرکت درون یک بشکه شیاردار، فشار به‌تدریج افزایش می‌یابد. روغن از طریق شیارها فشرده می‌شود و خمیر باقی‌مانده در بهترین حالت، دارای 3 تا 3/5 درصد روغن هستند؛ در حالی که در شرایط معمولی این مقدار بین 4 تا 5 درصد است.
دستگاه روغن گیری چگونه کار می‌کند؟
فرآیند روغن گیری توسط دستگاه روغن‌گیری شامل چند مرحله‌ی اصلی است که در نهایت منجر به استخراج روغن از مواد اولیه مانند دانه‌ها، آجیل‌ها، یا میوه‌ها می‌شود. در اینجا مراحل کلیدی این فرآیند را توضیح می‌دهیم:
مرحله 1: آماده‌سازی مواد اولیه
در ابتدا، مواد اولیه‌ای که قرار است از آن‌ها روغن استخراج شود، آماده‌سازی می‌شوند. برخی از مواد نیاز به پاک سازی یا جدا کردن پوست دارند تا کیفیت روغن بهتری به دست آید. برای مثال، دانه‌ها یا آجیل‌ها ممکن است قبل از ورود به دستگاه، پوست‌گیری شوند.
مرحله 2: تغذیه به دستگاه
مواد آماده شده از طریق یک قیف به دستگاه روغن‌گیری وارد می‌شوند. قیف، مواد را به داخل سیستم فشرده‌سازی دستگاه هدایت می‌کند.
مرحله 3: فشرده‌سازی مواد
مواد وارد شده به دستگاه توسط یک پیچ داخل یک محفظه استوانه‌ای به جلو حرکت می‌کنند. با چرخش پیچ، مواد به‌تدریج فشرده می‌شوند و در نتیجه فشار بالایی بر آن‌ها اعمال می‌شود. این فشار بالا باعث می‌شود تا روغن موجود در مواد از سلول‌های گیاهی آزاد شود.
مرحله 4: اعمال حرارت
در اثر اصطکاک بین مواد و پیچ، گرما تولید می‌شود که می‌تواند به آزاد شدن بیشتر روغن کمک کند. این حرارت همچنین می‌تواند برخی از پروتئین‌ها و ترکیبات دیگر را تغییر داده و به حرکت آسان‌تر روغن کمک کند. در برخی موارد، دستگاه به صورت خودکار حرارت اضافی به مواد اعمال می‌کند تا روغن راحت‌تر استخراج شود.
مرحله 5: استخراج روغن
روغن آزاد شده از مواد اولیه از طریق شکاف‌ها یا فیلترهایی به استخراج می‌شوند. این فیلترها از عبور مواد جامد و ذرات ناخواسته به همراه روغن جلوگیری می‌کنند.
مرحله 6: جمع‌آوری روغن و باقی‌مانده
روغن استخراج شده را در یک محفظه جداگانه جمع‌آوری می‌کنند. باقی‌مانده مواد که به شکل خمیر فشرده است را، از دستگاه خارج کرده و می‌توان آن را به عنوان خوراک دام یا به مصارف دیگر رساند.
مرحله 7: کنترل دما و کیفیت (در صورت نیاز)
در برخی موارد، برای حفظ کیفیت و خواص روغن، فرآیند فشرده‌سازی مواد به‌صورت پرس سرد انجام می‌شود. در این حالت، دمای تولید شده را کنترل می‌کند تا از تخریب مواد مغذی و ترکیبات حساس جلوگیری شود.
این فرآیند می‌تواند بسته به نوع مواد اولیه و نوع دستگاه روغن‌گیری، متفاوت باشد، اما اصول کلی آن به این شکل است. هدف اصلی این فرآیند، استخراج حداکثر میزان روغن با بالاترین کیفیت ممکن است.
دستگاه روغن گیری چقدر روغن میدهد؟
مقدار روغنی که دستگاه روغن‌گیری تولید می‌کند به عوامل مختلفی مانند نوع دانه، دما و فشار دستگاه، ظرفیت دستگاه و … بستگی دارد.
ممکن است این مطلب را بپسندید: یک کیلو تخمه آفتابگردان چقدر روغن میدهد؟
- نوع دانه یا میوه: دانه‌های مختلف درصدهای متفاوتی از روغن را در خود دارند. به عنوان مثال، دانه‌های کنجد نسبت به دانه‌های آفتابگردان روغن بیشتری تولید می‌کنند.
- کیفیت دانه‌ها: دانه‌های تازه و باکیفیت معمولاً روغن بیشتری تولید می‌کنند؛ بنابراین بسیار مهم است که از دانه هایی که تهیه می‌کنید کاملاً مطمئن باشید.
- دما و فشار دستگاه: دستگاه‌هایی که با دمای بالا و فشار بیشتر کار می‌کنند، ممکن است روغن بیشتری استخراج کنند، اما در مقابل روغنی با کیفیت پایین‌تر تحویل می‌دهند.
- ظرفیت و کارایی دستگاه: دستگاه‌های بزرگ‌تر و پیشرفته‌تر معمولاً توانایی استخراج روغن بیشتری دارند. برای مثال، دستگاه NF1500، بسته به نوع دانه، می‌تواند در حدود 35 تا 50 درصد از وزن دانه‌ها را به روغن تبدیل کند.
آیا می‌خواهید بدانید هر کیلو کنجد چقدر روغن میدهد؟
به طور کلی، برای دانه‌های روغنی رایج، مقدار روغن به دست آمده معمولاً بین 30 تا 50 درصد وزن دانه است؛ البته همانطور که اشاره کردیم این میزان روغن استخراج شده به عوامل مختلفی بستگی دارد.
بیشتر بخوانید: قیمت دستگاه روغن گیری آفتابگردان
سخن آخر
دستگاه روغن گیری با اعمال فشار و گاهی حرارت، روغن موجود در دانه‌ها و مواد خام را استخراج می‌کند. این دستگاه‌ها معمولاً از یک سیستم مارپیچی استفاده می‌کنند که با چرخش و فشرده‌سازی مواد، روغن را جدا کرده و به سمت فیلترهایی هدایت می‌کنند که روغن را از مواد جامد تفکیک می‌کنند.
مقدار روغن استخراج شده به عوامل مختلفی مانند نوع دانه، کیفیت مواد اولیه و تنظیمات دستگاه بستگی دارد و معمولاً بین 30 تا 50 درصد وزن دانه‌ها را شامل می‌شود. این دستگاه‌ها با توجه به نوع و اندازه، می‌توانند از 10 تا 150 کیلو مواد خام را در ساعت پردازش کنند.